Mâm cỗ trông trăng – ký ức đầy màu sắc của một thời tuổi thơ
Mỗi khi tháng Tám âm lịch về, lòng tôi lại nao nao nhớ đến một thời tuổi thơ hồn nhiên, rộn ràng tiếng cười và ngập tràn sắc màu của Trung Thu xưa. Trong ký ức ấy, không có ánh đèn led hiện đại, không có âm thanh từ loa kéo, càng không có những hộp quà đắt tiền hay sân khấu hoành tráng. Nhưng bù lại, có một thứ khiến tôi nhớ mãi: mâm cỗ trông trăng, một biểu tượng giản dị mà đầy ắp yêu thương trong mỗi mùa Trung Thu năm ấy.
Góc sân, chiếc chiếu và một thế giới rực rỡ sắc màu
Nhà tôi khi ấy chỉ là căn nhà cấp bốn nhỏ xíu ở vùng quê. Mỗi mùa Trung Thu, mẹ tôi lại trải một chiếc chiếu ra giữa sân, đặt lên đó một cái mâm nhôm tròn, bên trên là đủ loại trái cây và bánh kẹo mà cả nhà dồn tiền dành dụm mua về. Với tôi, chiếc mâm ấy không chỉ là nơi bày biện đồ ăn, mà là cả một thế giới kỳ diệu – nơi tuổi thơ được thắp sáng bằng ánh trăng và tình yêu thương.
Mâm cỗ Trung Thu năm nào cũng có chuối tiêu chín vàng, vài quả na, quả hồng đỏ au, quả bưởi to tròn được mẹ tỉa thành hình con nhím hoặc con thỏ – tùy theo sáng tạo của năm đó. Thỉnh thoảng, mâm cỗ còn có thêm quả lựu, trái ổi, chùm nhãn, đĩa cốm xanh thơm mùi lá sen... Và không thể thiếu bánh nướng, bánh dẻo – những chiếc bánh tròn trịa, có lúc được cắt sẵn thành từng miếng nhỏ, có lúc để nguyên vẹn chờ chia đều sau khi cúng trăng.
Trẻ con tụi tôi thường hào hứng vây quanh chiếc mâm, ngắm nghía, chỉ trỏ, thi thoảng thò tay “ăn vụng” miếng kẹo kéo hay viên ô mai mà không để người lớn biết. Mỗi món trên mâm dường như đều có một câu chuyện, một cảm xúc riêng, và góp phần vẽ nên bức tranh Trung Thu trọn vẹn trong tim.
Tỉa bưởi – “nghệ thuật” của mẹ và chị gái
Điều tôi thích nhất là lúc mẹ và chị gái cùng nhau tỉa bưởi. Từ quả bưởi tròn đơn điệu, qua tay mẹ đã trở thành những con nhím xinh xắn, con chó lông xù bằng vỏ bưởi, hoặc đôi khi là một chiếc đèn lồng nhỏ có thể phát sáng bằng nến. Chị tôi hay dùng tăm để cố định các múi bưởi tạo thành hình con vật, còn tôi thì phụ trách… đứng ngắm và cổ vũ.
Việc trang trí mâm cỗ không chỉ là để đẹp, mà còn là dịp để cả nhà quây quần, cười đùa, cùng sáng tạo và chia sẻ. Đó là lúc mẹ kể chuyện Trung Thu ngày xưa thời bà còn bé, khi mâm cỗ chỉ có một ít chuối và vài chiếc bánh in, nhưng vẫn khiến trẻ con vui hết một đêm trăng.
Bánh Trung Thu – không chỉ là bánh, mà là phần thưởng quý giá
Hồi đó, bánh Trung Thu là món “xa xỉ”. Cả năm chỉ có một dịp được ăn. Có năm nhà tôi chỉ mua được một cặp bánh nướng và bánh dẻo. Mẹ sẽ cắt bánh ra làm tám hoặc mười hai miếng nhỏ, chia đều cho từng người. Tôi vẫn nhớ cảm giác cầm trên tay miếng bánh nhỏ mà quý như báu vật, ăn từng chút một để kéo dài hương vị.
Bánh dẻo trắng trong, thơm mùi hoa bưởi, nhân đậu xanh mềm mịn. Bánh nướng thì vỏ vàng óng, thơm nức, có nhân thập cẩm hoặc trứng muối mằn mặn, béo ngậy. Đôi khi mẹ mua loại bánh có in hình cá chép hay mặt trăng – tôi không nỡ ăn mà cất giữ như một món đồ chơi.
Cúng trăng – nghi thức linh thiêng của đêm rằm
Khi trời bắt đầu tối, ông bà tôi sẽ thắp hương, đọc vài câu khấn đơn giản để “mời trăng xuống ăn cỗ với các cháu”. Mọi người đứng trước mâm cỗ, chắp tay nhìn lên mặt trăng tròn vành vạnh, lòng thành kính và đầy hy vọng. Trăng đêm rằm tháng Tám sáng vằng vặc, soi rõ từng chiếc lá, từng giọt sương, và cả gương mặt háo hức của những đứa trẻ chờ đến giờ phá cỗ.
Cúng xong, tụi nhỏ ùa vào tranh nhau những món “ưa thích” trên mâm. Có đứa mê cốm, đứa chỉ thèm bưởi, có đứa lại nhắm thẳng vào viên kẹo con mèo gói giấy màu hồng. Tiếng cười nói rộn ràng, tiếng pháo đùng đùng từ xa vọng lại, mọi thứ hòa vào nhau thành một bản giao hưởng Trung Thu rực rỡ.
Rước đèn – từ lon sữa bò đến lồng đèn ông sao
Phá cỗ xong, tụi tôi sẽ đi rước đèn quanh xóm. Không phải đèn điện hay đèn pin, mà là đèn làm bằng lon sữa bò đục lỗ, bỏ nến vào trong, cột dây treo đi khắp nơi. Sau này, khi có điều kiện hơn, bố mẹ mua cho đèn ông sao, đèn cá chép bằng giấy bóng kính, tôi mừng rỡ như bắt được vàng.
Vừa đi rước đèn, vừa hát: “Tết Trung Thu rước đèn đi chơi, em rước đèn đi khắp phố phường…”, tiếng hát trong trẻo, lan xa trong đêm trăng, mang theo niềm vui ngập tràn trong tim từng đứa trẻ.
Trung Thu của hiện tại – khác biệt nhưng vẫn mong manh xúc cảm
Giờ đây, khi đã lớn, sống nơi thành phố ồn ào, Trung Thu vẫn đến nhưng mâm cỗ trông trăng xưa dường như chỉ còn trong trí nhớ. Các bé thời nay có đủ bánh cao cấp, đèn hiện đại, sân khấu nhạc rộn ràng… nhưng lại thiếu đi cảm giác háo hức tự tay trang trí mâm cỗ cùng gia đình.
Thỉnh thoảng, tôi lại thử tái hiện mâm cỗ năm xưa, tự tay tỉa bưởi, bày cốm, gọt ổi, rồi bật nhạc thiếu nhi Trung Thu cho con nghe. Có thể con tôi sẽ không có tuổi thơ giống tôi, nhưng tôi mong rằng ký ức của con cũng sẽ rực rỡ, đầy màu sắc, đầy tiếng cười – như mâm cỗ trông trăng của tôi ngày nào.
Kết luận: Mỗi mâm cỗ là một miền ký ức
Mâm cỗ Trung Thu xưa không chỉ là vật phẩm cúng trăng hay món ăn vặt đêm rằm, mà còn là nơi hội tụ ký ức, yêu thương và văn hóa gia đình. Nó là bản giao hòa giữa truyền thống và cảm xúc, giữa tuổi thơ và những điều giản dị mà thiêng liêng.
Trong thời đại hiện đại, có thể mọi thứ đều thay đổi – nhưng nếu vẫn giữ được chút gì đó của mâm cỗ trông trăng, của sự sum vầy, sẻ chia và tiếng cười con trẻ – thì Trung Thu ấy vẫn trọn vẹn và đáng nhớ vô cùng.
